O Trybunale
Trybunał Konstytucyjny (Tribunal Constitucional) Hiszpanii działa na podstawie Konstytucji oraz Ustawy Organicznej o Trybunale Konstytucyjnym 2/1979 z dnia 3 października 1979 r. (Ley Orgánica 2/1979, de 3 de octubre, del Tribunal Constitucional). Konstytucja Hiszpanii z 1978 r. w Tytule IX zatytułowanym „O Trybunale Konstytucyjnym” reguluje podstawowe kwestie dotyczące: składu, sposobu powoływania, kadencji oraz wymogów formalnych, jakie muszą spełnić członkowie TK (art. 159), przewodniczącego TK (art. 160), uprawnień i zakresu jurysdykcji TK (art. 161), osób i organów uprawnionych do występowania z wnioskiem do Trybunału (art. 162), pytań prawnych (art. 163), obowiązku publikacji orzeczeń TK (art. 164), podstawy do wydania ustawy organicznej (art. 165). Ustawa Organiczna 2/1979 z dnia 3 października 1979 r. o Trybunale Konstytucyjnym z kolei określa Trybunał Konstytucyjny mianem „nadrzędnego interpretatora Konstytucji” (“intérprete supremo de la Constitución”), podkreślając jego niezależność od innych organów konstytucyjnych, a także wyłączne podporządkowanie Konstytucji i Ustawie Organicznej o TK.
Trybunał Konstytucyjny w jego obecnym kształcie funkcjonuje od jego ukonstytuowania w dniu 12 lipca 1980 r. Pierwsi sędziowie TK zostali powołani w dniu 14 lutego 1980 r.. W dniu 3 lipca 1980 r. spośród członków Trybunału został wybrany przewodniczący i wiceprzewodniczący TK. Swój pierwszy wyrok Trybunał Konstytucyjny wydał w dniu 26 stycznia 1981 r.
Struktura i kompetencje
W skład hiszpańskiego Trybunału Konstytucyjnego wchodzi 12 sędziów powoływanych przez Króla na wniosek Kongresu Deputowanych (4 sędziów), Senatu (4 sędziów), Rządu (2 sędziów) i Rady Generalnej Sądownictwa (2 sędziów). Członkowie składu sędziowskiego są wybierani spośród sędziów, prokuratorów, profesorów uniwersyteckich, funkcjonariuszy publicznych oraz adwokatów o uznanej kompetencji z ponad piętnastoletnią praktyką zawodową. Przewodniczącego i wiceprzewodniczącego wybierają na trzyletnią kadencję sędziowie Trybunału.
Kadencja TK trwa 9 lat, a co 3 lata odnowieniu ulega jedna trzecia składu sędziowskiego. Hiszpańska Konstytucja dąży do zagwarantowania możliwie jak największej bezstronności sędziów Trybunału, dlatego funkcji sędziego Trybunału Konstytucyjnego nie można łączyć z funkcją Rzecznika Praw Obywatelskich, deputowanego i senatora, żadną funkcją publiczną czy administracyjną na poziomie organów centralnych państwa, a także na poziomach wspólnot autonomicznych, prowincji i mniejszych jednostek terytorialnych, z wykonywaniem zawodu sędziego i prokuratora, z zajmowaniem kierowniczych stanowisk w partiach politycznych, związkach zawodowych, stowarzyszeniach i fundacjach oraz z jakąkolwiek działalnością zawodową lub handlową. Podczas sprawowania mandatu członkowie Trybunału Konstytucyjnego są niezawiśli i nieusuwalni. Kadencja sędziego Trybunału Konstytucyjnego kończy się wraz z końcem okresu, na który został powołany, po przyjęciu przez przewodniczącego TK zrzeczenia się funkcji sędziego, w przypadku zaistnienia jednej z przesłanek niezdolności pełnienia funkcji sędziego przewidzianych przez ogólne zasady sprawowania władzy sądowniczej, a także w sytuacji zaniedbania wykonywania obowiązków, uznania za odpowiedzialnego cywilnie za oszustwo, skazania za czyn oszukańczy lub za poważne uchybienie, a także w przypadku śmierci sędziego.
Postępowanie przed Trybunałem
Postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym zostaje wszczęte na wniosek i co do zasady toczy się jawnie. Prawo do wystąpienia z wnioskiem o wszczęcie kontroli abstrakcyjnej posiada sąd, premier, 50 deputowanych, 50 senatorów, lokalne organy wykonawcze i prawodawcze wspólnot autonomicznych oraz RPO. Kontrolę indywidualną najczęściej inicjuje sąd. Ponadto istnieje możliwość wszczęcia postępowania wskutek złożenia skargi konstytucyjnej, do której uprawnione są wszystkie osoby fizyczne i prawne mające w tym interes prawny oraz prokurator i RPO. Trybunał Konstytucyjny wydaje orzeczenia w formie wyroków, postanowień i orzeczeń deklaratywnych.
Co do zasady Trybunał Konstytucyjny podejmuje decyzje zwykłą większością głosów. Wyjątek stanowią sytuacje, w których Ustawa Organiczna o Trybunale Konstytucyjnym lub Regulamin Trybunału wymagają większości kwalifikowanej. Ta ogólna zasada została sformułowana w art. 11 ust.1 Regulaminu, który stanowi:
„Za wyjątkiem sytuacji przewidzianych Ustawą Organiczną o Trybunale Konstytucyjnym i niniejszym Regulaminem, w których dla podjęcia decyzji wymagana jest większość kwalifikowana, Trybunał podejmuje decyzje zwykłą większością głosów sędziów biorących udział w głosowaniu. W przypadku równej liczby głosów, decydujący jest głos Przewodniczącego”.
Hiszpański Trybunał Konstytucyjny orzeka w pełnym składzie (pleno), w składzie sześciu sędziów (sala), oraz w składzie dwóch lub trzech sędziów Trybunału (sección):
Órganos jurisdiccionales del Tribunal Constitucional
Art. 10 Ustawy Organicznej przedstawia katalog spraw, w których Trybunał orzeka w pełnym składzie. Sprawy niezastrzeżone do rozstrzygania w pełnym składzie, rozpatruje skład sześciu sędziów na czele z przewodniczącym Trybunału (Sala I) lub wiceprzewodniczącym (Sala II). Należą do nich np. skargi o ochronę praw w związku z naruszeniem praw podstawowych i wolności obywatelskich z artykułów 14-30 Konstytucji. Pełny skład może także przekazywać sprawy z art. 10 do rozpatrzenia w mniejszym składzie i na odwrót, z uwagi na złożoność sprawy skład sześciu sędziów może skierować ją do rozpoznania pełnego składu. Skład plenarny i skład sześciu sędziów podejmuje decyzje w obecności co najmniej dwóch trzecich sędziów, a skład trzyosobowy w obecności co najmniej dwóch. Skład dwóch lub trzech sędziów podejmuje decyzje głównie w kwestii przyjęcia lub odrzucenia wniosków i skarg konstytucyjnych, a także rozpatruje sprawy przekazane do jego rozpatrzenia przez skład plenarny lub skład sześciu sędziów.
VOCAB
(el) TRIBUNAL CONSTITUCIONAL – trybunał konstytucyjny
(el) PRESIDENTE – przewodniczący TK
(el) VICEPRESIDENTE – wiceprzewodniczący TK
(los) MAGISTRADOS – sędziowie TK
(los) ÓRGANOS JURISDICCIONALES – organy orzekające TK
(el) PLENO – skład plenarny
(el) RECURSO DE INCONSTITUCIONALIDAD – skarga na niekonstytucyjność ustaw oraz aktów normatywnych z mocą ustawy
(el) RECURSO DE AMPARO – skarga konstytucyjna
(la) CUESTIÓN DE INCONSTITUCIONALIDAD – pytanie o niekonstytucyjność sformułowane przez sądy powszechne
(la) DECLARACIÓN SOBRE LA CONSTITUCIONALIDAD DE LOS TRATADOS INTERNACIONALES – orzeczenie deklaratywne rozstrzygające o konstytucyjności traktatów międzynarodowych
(la) LEY ORGÁNICA – ustawa organiczna
(el) CONSEJO GENERAL DEL PODER JUDICIAL – Rada Generalna Sądownictwa
(el) DEFENSOR DEL PUEBLO – Rzecznik Praw Obywatelskich
(la) MAYORÍA ABSOLUTA – większość bezwzględna